Banan za Milion? Oto Sztuka, która Zmienia Świat

Sztuka współczesna zawsze miała niezwykłą zdolność przekraczania granic i redefiniowania samych jej fundamentów. Jednak niewiele dzieł wywołało tak burzliwe dyskusje i wpłynęło na globalną świadomość kulturową jak Comedian Maurizia Cattelana – banan przyklejony taśmą klejącą do ściany. Brzmi banalnie? Wręcz przeciwnie – to dzieło, które wywołało lawinę kontrowersji i na stałe wpisało się w historię sztuki XXI wieku.

Zwykły banan, niezwykła reakcja

Kiedy w grudniu 2019 roku na Art Basel w Miami Beach Cattelan po raz pierwszy zaprezentował swoje dzieło, świat oszalał. Tysiące ludzi przychodziło zobaczyć banana za milion, media zapełniały się nagłówkami, a gorące dyskusje trwały na każdym kontynencie. Krytycy byli podzieleni: jedni widzieli w Comedian prowokacyjną refleksję nad wartością sztuki, inni – dowcip, który poszedł za daleko. Jednak niezależnie od opinii, dzieło wywołało coś, czego sztuka często pragnie, ale rzadko osiąga: dialog na globalną skalę.

Komedia czy przemyślany przekaz?

Cattelan nie unika kontrowersji. Jego wcześniejsze prace, takie jak La Nona Ora przedstawiająca papieża Jana Pawła II przygniecionego meteorytem, pokazały, że artysta nie boi się prowokacji. W przypadku Comedian poszedł o krok dalej. Jak sam powiedział: „To nie był żart. To było szczere pytanie o to, co naprawdę cenimy w świecie sztuki. Na targach sztuki wszystko dzieje się szybko, a biznes jest najważniejszy. Uznałem, że mogę sprzedawać banana tak, jak inni sprzedają obrazy – grając w systemie, ale na własnych zasadach.”

Wartość sztuki w rękach publiczności

Teraz, po czterech latach od swojego debiutu, Comedian ponownie trafił na światową scenę. Sotheby’s, jeden z najbardziej prestiżowych domów aukcyjnych, wystawił dzieło na licytację z szacowaną ceną od 1 do 1,5 miliona dolarów. Aukcja odbyła się w w Nowym Jorku, poprzedzona światowym tournée – od Paryża, przez Hongkong, aż po Tokio. Licytacja Comedian była jednym z najbardziej oczekiwanych wydarzeń w świecie sztuki. W Nowym Jorku dzieło pojawiło się jako część „The Now and Contemporary Evening Auction”. Ostateczna cena 6,2 miliona dolarów stała się jedną z najwyższych osiągniętych przez prace konceptualne w ostatnich latach.

W duchu sztuki konceptualnej

Comedian wpisuje się w bogatą tradycję konceptualnych dzieł sztuki, które zmieniały sposób myślenia o sztuce. Od Marcel Duchampa i jego słynnej Fontanny, przez Erased de Kooning Drawing Roberta Rauschenberga, aż po zaskakująco „zniszczony” obraz Banksy’ego Love is in the Bin – te dzieła nie tylko prowokowały, ale także redefiniowały sztukę od środka. W przypadku Comedian prostota – przyklejenie banana taśmą – zmusza do refleksji nad tym, co naprawdę decyduje o wartości dzieła sztuki.

Dzieło, które każdy zna

Od pierwszego dnia swojego istnienia, Comedian stało się globalnym fenomenem, trafiając na okładki gazet i portali. Jeden egzemplarz znalazł swoje miejsce w kolekcji nowojorskiego Guggenheima, a dzieło jest wciąż analizowane, interpretowane i – jak się okazuje – jedzone. Tak, banan został zjedzony co najmniej dwa razy podczas pierwotnej wystawy, co tylko podsyciło jego legendę.

Sztuka naszych czasów

Czy Comedian to żart, prowokacja, czy głęboki przekaz? Prawdopodobnie wszystko naraz. Jedno jest pewne: to dzieło, które oddaje ducha naszych czasów – świata szybkich reakcji, wiralowych sensacji i nieustannego pytania o to, co naprawdę ma znaczenie. Tegoroczna aukcja pokazała, jak bardzo i jak wiele jesteśmy gotowi zapłacić za coś, co wydaje się tak proste.